Over de nadelen van Evidence Based Werken en een reminder dat resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst.

“Evidence Based Werken is hot ………maar is gewoon weer een nieuwe marketinghuls geworden, de nieuwste poging van de managementindustrie om te verdoezelen dat ze maar wat uit hun nek staan te kletsen.” lees ik in de column van Richard Engelfriet en Maarten Freriks van 22 augustus op www.managementsite.nl. De schrijvers leggen vervolgens verschillende trainingsbureaus langs hun “piramide-van-betrouwbaarheid”-meetlat om te onderbouwen dat er inderdaad wordt verdoezeld en uit-de-nek-gekletst. Evidence Based Werken (EBW) is de nieuwe norm en o wee als je je daar niet aan houdt.

Lekker scherp, lekker confronterend en daarmee een uitnodiging om ook scherp naar deze column zelf te kijken. Want alhoewel Maarten Freriks blogs heeft geschreven die helpen om deze column-soep wat minder heet te eten, waarvoor dank, neem ik graag op deze plek de gelegenheid om de column en piramide-van-betrouwbaarheid onder de loep te nemen. Drie kritiekpunten:

  1. Onderweg naar een niet bestaande plek. De hoogste trede in de piramide van betrouwbaarheid is “harde wetenschap”, een trede die volgens Maarten “mogelijk voor eeuwig leeg zal blijven omdat de psychologie….nooit een harde wetenschap zal zijn.” Volledig mee eens, want de mens volgt niet de logica van de natuur of van machines, maar heeft een eigenwijze vrije wil. Deze trede is dus een plek die niet bestaat. Toch vinden de schrijvers het de verantwoordelijkheid van HR-professionals om zo dicht mogelijk in de buurt te komen van deze niet bestaande plek. Vreemd. Ook vreemd: de aanname dat theorieën van gedragswetenschappers (trede 2-4) per definitie meer “waar” zijn dan de ervaringen van HR-professionals in het veld die al duizenden mensen hebben getraind (trede 5), succesvol zijn, maar hun methodes nooit hebben laten onderzoeken. En waarom zouden ze? Geen enkel onderzoek geeft garanties voor een resultaat bij de eerstvolgende klant. 
  2. De kliko van de geschiedenis. Aan de voet van de piramide staat een kliko, voor “alle theorieën en instrumenten die ooit veelbelovend leken, geen klinkklare onzin zijn, maar na deugdelijk onderzoek toch niet houdbaar bleken“. Maar de geschiedenis leert dat ons begrip van “deugdelijk onderzoek” met de tijd verandert. De theorie van Copernicus, dat de aarde om de zon draait en niet andersom, werd aanvankelijke afgedaan als wiskundig model en niet als realiteit. Pas twee eeuwen later werd zijn idee weer uit de kliko gehaald en kon zijn theorie worden gestaafd door waarnemingen en wetten van Kepler en Newton. En aan het eind van de 19e eeuw dachten vele fysici dat de natuurkunde vrijwel af was, dat er alleen maar aan wat details moest worden gesleuteld. Totdat in 1905 een jonge theoretisch natuurkundige de Newtoniaanse natuurkunde op zijn kop zette met gedachten-experimenten over de relativiteit van ruimte en tijd. Omdat de ideeën niet berustten op waarnemingen en experimenten, bleven veel onderzoekers sceptisch. Pas 14 jaar later kon Einsteins theorie bewezen worden dankzij de waarnemingen tijdens een zonsverduistering. Goddank hebben we deze ideeën niet voor altijd weg gekieperd. Wat “bewezen” lijkt, blijkt niet altijd waar en wat waar is kan nog niet altijd bewezen worden. Ik hoop dat deze geschiedenisles ons wat nederiger maakt als we de neiging hebben om ideeën in de prullenbak te gooien.    
  3. Voorkom verkramping. Dit gaat over de man die ’s nachts zijn verloren sleutels zoekt, in het schijnsel van de lantaarn. Niet omdat hij daar zijn sleutels is verloren(!), maar omdat dat de enige plek is waar hij kan zien. We hebben mensen nodig die in het donker durven zoeken en die nieuw licht durven vinden. EBW is de stem die tegen die man zegt “Weet je het wel zeker? Kan je dit wel verantwoorden?”. Als we alleen naar die stem luisteren verkrampen we. Stel dat de gebroeders Wright alleen naar deze stem hadden geluisterd? Of Christopher Columbus? Of Steve Jobs? Naming en shaming, zoals in de column gebeurde met het veroordelen van de webteksten van onze collega’s, helpt hier niet bij. Laten we voorkomen dat EBW de “helikopter-ouder” in ons vakgebied te wordt.   

It’s not the critic who counts

Evidence Based Werken is verleden tijd. Niet omdat er geen toekomst is voor EBW, want gedragswetenschap is een fantastische inspiratiebron. Maar het is wel een inspiratiebron die slechts put uit het verleden, geen garanties geeft en ons onnodig verkrampt als we niet oppassen. Soms is het in ons vak belangrijker om de sprong te wagen, te zien waar het schip strand en er voor te gaan. Dit doen we niet omdat we onvoorzichtig zijn. Dit doen we omdat we betrokken en begaan zijn, bezig zijn met wat kan werken in de toekomst, niet ons indekken met wat heeft gewerkt in het verleden. En bovendien, it’s not the critic who counts…..the credit belongs to the man who is actually in the arena.

*Deze column is in oktober 2019 geplaatst op www.managementsite.nl